ETAILE’EX
U K’IINIL IK XÁAK’ABT UTIAL LE BA’ATE’EL YÓOSAL LE K’OJA’ANILA’.
ÓOKO’ON KÚUCHILIL 3, U K’AAT U YA’AL SÉEBA’AN LE PAAK’ALILO’. JUNTÚUL MÁAKE’ U BEYTAL U YAANTAL TI’ LE K’OJA’ANILO’ BA’ALE’ KU PAAK’IK TAK TI’ 5 MÁAKE’. TULÁAKAL MÁAK U PÁAJTAL U YAANTAL TI’ LE K’OJA’ANO’ KEX MA’ATAN U YOJELI’.
LE MÁAXO’OB YAANTIO’OB LE K’OJA’ANO’ YAAN U YA’ABTAL, YAAN U CHU’UPUL LE NAAJIL K’OJA’ANO’OBO’ YÉETEL U YA’ABTAL MÁAX KÍIMIL.
K’ABÉET A WOJELTKE’EXE’ LE BA’ATELIL LE K’OJA’ANA’ U MEYAJ TULÁAKAL MÁAK.
LA’ATENE’ LE MÁAKO’OB YÉETEL MEK’TAN MAILO’ K’ABÉET IK MEYAJ MÚUCH’IL YÓOSAL U YÉEMEL LE PAAK’ALO’.
LE MÁAKO’OB YÓOK’OL KAAB K’ABÉET U MEENTIKO’OB ÓOX MEYAJ IK WOJELO’ON.
JUN.- MÚUK’A’ANKUNS LE P’IISIL TI’ HIGIENE, JE’EX BIX P’O’ A K’AB MANTATS’ YÉETEL JA’ BEY XAN JAABON MA’ MACHIK U TÁAN A WICH YÉETEL KEN A WIL K’AJÓOLALE’ MA’ MÉEK’IK MIX A TS’U’UTS’IK.
KA’A.- P’ÁATEN TU NÁACHILIL TI’ ULÁAK’ MÁAK TAK 1.5 METROSO’OB, YÉETEL
ÓOX.- P’ÁATEN TA WOTOCH
TULÁAKALO’ON U PÁAJTAL IK K’OJA’ANTALE’, TUMÉEN LE K’AASIL K’OJA’ANILA’ MA’ATAN U YÉEY.
BA’ALE’ YAAN U TOOPIK LE MÁAKO’OB ÓOTSILO’.
LE MÁAXO’OB YAANTIO’OB DIABETES, OBESIDAD YÉETEL LE HIPERTENSOS K’ABÉET U KANANTIKUBAO’OBO’ TUMÉEN SÉEB U PÁAJTAL U K’OJA’ANTALO’OBE’. BA’AXE’ LE NOJOCH MÁAKO’OB, IK NOOLO’ON, IK CHIICHO’ON, IK TAATSTSILO’OB, LE YO’OM KO’OLELO’OB, LE MÁAXO’OB YAANTIO’OB K’OJA’ANIL CH’A’IK’, K’OJA’ANIL TI’ U PUKSI’IK’AL, JACH SÉEB U PÁAJTAL U PAAK’ALTIO’OB LE CORONAVIRUSO’.
K’ABÉET IK MÚUCH’ ÁANTIKINBAO’ON UTIAL LE MÚUK’A’ANKUNS LE P’IISIL TI’ HIGIENE, LE NÁACHILIL TI’ ULÁAK’ MÁAK YÉETEL LE P’ÁATAL TA WOTOCH.
UTIAL LE XÁAK’ABTO’, LE MEK’TAN MAILO’ YAAN U ASAB MEYAJ YÓOSAL LE 5 MEYAJ UTIAL U ETS’A’AN ÓOLAL A CH’I’IBALO’OB.
BULK’IIN YAAN IK P’ÁATAL TA WÉETEL.
K’ABÉET IK WILIK MIX JUNTÚUL CH’I’IBAL TU LU’UMIL QUINTANA ROO KEN U MÁANS WI’IJ.
LE MEK’TAN MAILO’ YAAN U LÁAK’INKECH YÉETEL LE JANAL TA WOTOCHO’.
TA’AYTAK IK CHUKIK 500 MIL ÁANTAJ JANAL TI’ JEJELÁAS LU’UMILO’OB JACH K’ABÉET TI’ U WINÁALIL ABRIL
TI’ 17 K’IINILO’OBE’, TS’O’OK IK TÁAN ÓOLTIK TAK 427 MIL LÁAK’TSILO’OB TI’ LE 11 MÉEK’TAN KAAJIL TE’ LU’UMA’, YÉETEL U ÁANTAJ LE JMEYJULO’OB KIN NÍIB ÓOLTIK U MEYAJ TU LU’UMIL QUINTANA ROO.
LE MEK’TAN MAIL TE’ LU’UMA’ YAAN U KÁAJSIK U KA’A ÁANTAJ YÉETEL JANAL TU WINÁALIL MAYO, YÉETEL LE SEGALMEX TI’ LE GOBIERNO FEDERAL, TU MÉEK’TAN KAAJIL COZUMEL, BENITO JUÁREZ, SOLIDARIDAD, PUERTO MORELOS, ISLA MUJERES, Y TULUM, TUMÉEN LETIO’OB LE TSE’ELTIO’OB MEYAJ, TU ÁANTAJILO’OB 312,000 LÁAK’TSILO’OB.
BEY XANE’, LE MEK’TAN MAIL TE’ LU’UMA’ YAAN U K’UCHUL TAK U MÉEK’TAN KAAJIL OTHÓN P. BLANCO, CARRILLO PUERTO, JOSÉ MARÍA MORELOS, BACALAR Y LAZARO CARDENAS UTIAL U BAYKUNAJ ÁANTAJ LE CH’I’IBALILO’OB JACH K’ABÉETO’ TU WINÁALIL MAYO.
LE MEK’TAN MAIL TE’ LU’UMA’ YAAN U ÁANTAJ YÓOSAL U YAANTAL JA’.
BAYKUNAJ YÉETEL MA’ U YAANTAL XOOT’IL, MIX BO’OLIL SÉEBA’ANIL TI’ LE 500.000 YOTOCHO’OBO’.
YAAN U YAANTAL ÁANTAJ YÓOSAL LE YA’AB BO’OLIL LE JA’O’ TU WINÁALIL MAYO, TI’ LE MÁAX MA’ATAN U XUUPO’OB MÁANAL 10 METROS CUBICOS WÁA 10,000 LITROS TI’ JUMP’ÉEL WINÁALIL.
JACH K’ABÉET IK KANANTIK U BILAL LE JA’O’ TE’ K’INO’OBA’.
ICHIL MAYOE’ YAAN U YAANTAL LAYLI’ LE ÁANTAJ KU TS’AIK LE JO’OL POOPIL TE’ LU’UMA’ UTIAL LE BO’OLIL CHÚUMUK LE SÁASILO’, TI’ LE ASAB 500 MIL OTOCHO’OB, MA’ U MÁAN TAK 250 KILOWATTS TI’ JUMP’ÉEL WINÁAL.
TÁAN IK TSIKBAL YÉETEL LE JMEYAJULO’OB GASERAS UTIAL IK KÓOCHKINSIK TAK MAYO LE MEYAJ ÁANTAJ CH’I’IBALILO’OBO’ YÉETEL LE GASO’.
SÉEBA’AN KO’ON YA’AL BA’AX KUN YÚUCHUL.
TU TS’OOKILE’, TULÁAKAL LE ÁANTAJ TI’ TOJ ÓOL LÁAK’TSILO’OB YAAN U NOJOCHKINSA’AL K’IINIL JE’EX LE MEDICO EN TU CASA, UTIAL U TÁAN ÓOLTA’AL LE K’OJA’ANO’OB TI’ JEJELÁAS K’OJA’ANIL SÉEB PAAK’ALIL TI’ COVID 19.
YAAN IK MÚUK’A’ANKUNSIK LE NÁACHILI TI’ ULÁAK’ MÁAK TI JEJELÁAS KÚUCHILIL, MA’ U JÓOK’OL MÁAK TÁANKAB MIX YÉETEL KIIS BUUTS’ ICHIL KAAJILO’OB.
LE MÁAXO’OB KU JÓOK’OLO’OBO’ MÁAN BA’AX K’ABÉETO’, K’ABÉET U TS’AIK U PIIX CHI’.
LE MÁAXO’OB MINA’AN U PIIX CHI’O’ YAAN U TS’ÁABAL TIO’OB TUMÉEN LE AJ KANAN KAAJO’OBO’.
LE MÁAXO’OB TÁAN U MÁANO’OB TÁANKAB MA’ K’ABETE’ YAAN U BEETA’AL U KA’ BINO’OB TU YOTOCHO’OB.
LE MÁAXO’OB MA’ATAN U TUSBEELO’OB TI’ LE BA’AXO’OB TS’O’OK U YA’ALA’ALO’, JE’EX LE TS’ÁAJ PIIX CHI’O’, U PAAJTAL U BISA’AL K’AALBILE’.
ULÁAK’ BA’AL KU TS’ÁABAL TU XUULE’, LETI’ LE MA’ MÁAN YÉETEL A KIIS BUUTS’ TU K’IINILO’OB SABADO YÉETEL DOMINGO.
MA’ATAN U CHA’ABAL U MÁAN WÍINIK YÉETEL KIIS BUTS’ U PLACAS TANXEL LU’UMIL MA’ QUINTANA ROOJI’.
BAYKUNAJ U K’A’ALAL BEEL TU’UX KU SÉEN MÁAN WÍINIKO’OB BEY XAN KIIS BUUTS’O’OB.
MA’ATAN U SÉEN CHA’ABAL MÁAN KIIS BUUTS’ BIS MÁAK, YÉETEL CHÉEN U PÁAJTAL U BISIK CHÚUMUK LE KU BISIK WÍINIK TU KIIS BUUTS’.
TÁAN IK MEYAJ YÓOSAL U NOJOCHTAL BEY XAN U YA’ABTAL NU’UKUL TE’ NAAJIL K’OJA’ANO’.
TI’ LE NAAJIL TS’AAK YAAJ TE’ LU’UMA’, TS’O’OK U TS’ÁABAL 467 KAMAS UTIAL LE K’OJA’ANO’OB TI’ COVID-19, ICHILE’ 188 YAANTIO’OB NU’UKULIL VENTILACION MECANICA YÉETEL MONITOR CARDIACO UTIAL LE TÁAN ÓOLAL K’OJA’ANO’OB KU K’ABEETKUNSIK MA’ALOB KANANILO’.
BEY XAN TS’O’OK U TS’ÁABAL 38 KAMAS TI’ TERAPIA INTENSIVA TI’ LE K’OJA’ANO’OB JACH TALAMILO’.
TE’ KAMAS TSÁABO’, YAAN TI’ LE NAAJIL K’OJA’AN CANCUNO’, KA’AP’ÉEL NAAJIL SÉEB T’SÁABI’ UTIAL 188 KAMAS UTIAL U TÁAN ÓOLTA’AL LE K’OJA’ANO’OBO’.
JUMP’ÉEL NÁAJIL SÉEB TS’ÁABI’ UTIAL U TÁAN ÓOLTA’AL K’OJA’ANO’OB TI’ ULÁAK’ K’OJA’ANIL MA’ COVID-19.
TI’ CANCUNE’ YAAN 4 NAAJIL TS’AAK YAAJ, ICHIL IMSS YÉETEL ISSSTE, UTIAL U TÁAN ÓOLTA’AL LE COVID-19.
YAAN 328 KAMAS UTIAL KANAN K’OJA’ANO’OB YÉETEL 34 KÚUCHIL CUIDADOS INTENSIVOS, TULÁAKALE’ 362 KAMAS UTIAL LE MÉEK’TAN KAAJIL BENITO JUÁREZ.
TU MÉEK’TAN KAAJIL TULUME’, TAN U MÉENTA’AL JUMP’ÉEL NAAJIL TS’AAK YAAJ, KU P’ÁATAL TU TÁAN ÓOLIL LE SECRETARÍA TI’ DEFENSA NACIONAL, YAANTI’ 30 KAMAS TI’ K’OJA’ANO’OB YÉETEL 20 UTIAL TERAPIA INTENSIVA.
TU MÉEK’TAN KAAJIL OTHÓN P. BLANCOE’ YAAN KA’AP’ÉEL NAAJIL TS’AAK YAAJ TI’ TULÁAKAL MÁAK, JUMP’ÉELE’ LETI’ LE TÚUNBEN NAAJIL K’OJA’AN ONCOLOGICO YÉETEL ULÁAK’E’ LE NAAJIL K’OJA’AN MILITAR, TU’UX KU TÁAN ÓOLTA’AL LE COVID-19.
YAAN 65 KAMAS TS’ÁAJA’AN TUMÉEN LE SECRETARIA TI’ DEFENSA NACIONAL UTIAL LE TÁAN ÓOL LE K’OJA’ANILA’, 45 UTIAL TERAPIA INTENSIVA.
TI’ LE SECTOR PRIVADO, TI’ NIVEL ESTATAL YAAN KANP’ÉEL NAAJIL K’OJA’AN YAANTI’ 7 KAMAS TI’ CUIDADOS INTENSIVOS YÉETEL 49 KAMAS UTIAL LE MÉEK’TAN KAAJIL BENITO JUAREZ, SOLIDARIDAD, TULUM YÉETEL COZUMEL.
LE TALAMIL TOJ ÓOL YAANO’, TU MÉENTAJ U YAANTAL TALAMIL TI’ LE NOJ NAAJIL MEYAJO’OBO’ YÉETEL LE JMEYJULO’OB TE’ LU’UMA’. LA’ATENE’ TS’O’OK IK MEYAJO’ON TI’ ULÁAK’ ESTIMULO FISCAL, FACILIDAD ADMINISTRATIVA YÉETEL FINANCIAMIENTO UTIAL MYPYMES.
TUJEL K’IINO’OBE’ YAAN IK T’AANIK LE SECTOR SOCIAL, MÉDICO, ACADEMICO, SINDICAL YÉETEL EMPRESARIAL TE’ LU’UMA’, UTIAL IK MÚUCH’ MEYAJ MA’ALOB TI’ IK AKTÁANKUNS MÚUCH’ILIL LE NÁAJALIL TALAMIL TU TAAS LE K’OJA’ANILA’.
YAAN IK MEYAJ TI’ JUMP’ÉEL TSOOL XIKIN UTIAL U YAANTAL MA’ALOB MEYAJ TI’ LE SECTOR PRODUCTIVO’O’.
LE MÚUCH’ A’ALMAJ XIKIN YAAN U MEYAJ YÓOSAL LE REACTIVACIÓN ECONOMICA, KA U MÉENT U KANÁANTA’AL U TOJ ÓOL LE KAAJNÁALO’OB TI’ QUINTANA ROOJ, TU K’IINIL TÁAN U JÓOK’OL TÁANIL LE NÁAJALILO’.
ETAILE’EX
WÁA MA’ATAN A MÉENTIK BA’AX KU YA’ALAL TECHE’ MA’ATAN A TUUSIK LE CORONAVIRUSO’, WÁA MA’ATAN A TUSBEELE’ LE K’OJA’ANILA’ YAAN U NOJOCHTAL, YAAN U T’I’IT’PAJAL, YAAN U TOOPIK YA’AB MÁAK, YAAN U KÍIMSIK MÁAKO’OB YÉETEL MA’ATAN U SÉEB MÁAN LE TALAMILA’. YAAN U XÁANTAL IK KA’ JÓOK’OLO’ON JE’EX KA’ACHE’, LA’ATENE’ KIN K’ÁATIK KA’ P’ÁATKECH TA WOTOCH, MA’ TUUSIK LE CORONAVIRUSO’ TUMÉEN MA’ATAN U BEYTAL. KO’OX KANÁANTIK IK CH’I’IBALO’OB, P’ÁATEN TA WOTOCH, BEYO’, MÚUCH’ KO’ON JÓOK’OL TÁANIL.
